Een ecologische voetafdruk is een versimpelde rekenmethode die in kaart brengt hoeveel land er nodig is om te voorzien in de consumptie van mensen. Uit berekeningen blijkt dat er te weinig land beschikbaar om in onze totale consumptiebehoefte te voorzien. Wat nu?
Het grootste deel van het aardoppervlak bestaat uit water. We vissen relatief gezien maar in een zeer beperkt deel van de oceanen. Op het land is ook niet elk oppervlak bruikbaar voor de productie van onze grond- en voedingsstoffen, denk aan steden, woestijnen en bergketens. Uiteindelijk is maar een vijfde van het aardoppervlak daarvoor geschikt, circa 13,6 miljard hectare. Dat betekent – met het huidige aantal aardbewoners – dat er gemiddeld 1,8 hectare per persoon beschikbaar is. Maar we gebruiken een veelvoud daarvan. We hebben dus meer ‘aardes’ nodig om te produceren wat we in één jaar nodig hebben.
Grootverbruikers
In het Kenniscafé van 28 november 2013 in de Nieuwe Bibliotheek in Almere onderschrijft Lot Folgering, communicatieadviseur WNF Nederland, waar Al Gore in zijn ‘Inconvenient Truth’ al voor waarschuwde: “Als de hele wereld zou leven zoals wij in Nederland, dan hebben we 3,5 aardes (6,3 hectare per persoon) nodig in een jaar.” Een Amerikaan heeft 8 hectare nodig. De grootste grootverbruikers blijken echter de Verenigde Arabische Emiraten, met ruim 10 hectare. De kleinste zijn de Palestijnen in bezet gebied, met een halve hectare per persoon.
Consumanderen
Volgens Folgering maakt de voetafdruk inzichtelijk “dat we een aanslag op de aarde aan het plegen zijn. In het westen is de biodiversiteit redelijk stabiel, maar Nederland heeft nog maar 25% van zijn biodiversiteit over sinds we in 1900 zijn gaan meten. De soortenrijkdom is hier met 28% gedaald, in tropische gebieden zelfs met 60%. Door de extreme klimaatomstandigheden neemt die capaciteit nog verder af.”
De voetafdruk is dan ook geen oplossing: het is een instrument om te kunnen werken aan een oplossing. “We kunnen wijzen op consuminderen – minder eten, minder weggooien – en consumanderen – producten gebruiken die verantwoord zijn en minder schadelijk.”
Om mensen bewust te maken en overheden te beïnvloeden zou zij graag verder kijken dan het Bruto Nationaal Product (BNP). “De Nederlandse overheid heeft wel een verantwoord inkoopbeleid: alle grondstoffen moeten zonder kinderarbeid, milieuschade en met zo min mogelijk CO2-uitstoot aangeschaft worden. Maar onze voetafdruk blijft intussen groeien. We zijn nu met 6 miljard mensen op aarde; in 2050 met 9 miljard mensen. Bovendien stijgt het gemiddeld inkomen, dus we gaan allemaal ook nog eens meer consumeren.”
De ideale voetafdruk
Tijd voor een test. Wat is nu de voetafdruk die je nodig hebt om normaal van te leven? Dat hangt onder meer af van de plek waar je woont, zoals de vruchtbaarheid van het land. Volgens de Belgische site Ecolife is 1,8 hectare de ideale maat, dus we moeten allemaal een forse stap terugdoen. De site gebruikt een ‘ruimtevoetafdrukcalculator’. Zij stellen weinig vragen, maar berekenen wel dat ik 8,6 hectare nodig heb voor mijn levensstijl. De gemiddelde Belg heeft 7 hectare nodig, de gemiddelde Duitser 5,1 hectare.
Bij de ‘Voetafdruktest’ van het WNF scoor ik beter: 6 hectare (3,4 aardbollen). Vooral de voeding hakt erin: vlees en zuivel zorgen als snel voor een schoenmaatje meer en buitenlandse producten als chocola, koffie en suiker drukken zwaar op het totaal. Ook de vliegvakantie hakt erin. Een auto heb ik niet, anders zou ik nog veel hoger uitkomen. Het WNF kijkt naar de onderwerpen wonen, voeding, lifestyle, vervoer en vakantie en geeft na de test ook tips voor een kleinere voetafdruk. En je kunt doorklikken naar een site over CO2-uitstoot. Maar de vragen zijn best algemeen: zo wordt er bijvoorbeeld niet eens gevraagd of je wel koffie drinkt of chocola eet en hoeveel dan.
Ook op de site van jongerenorganisatie Nationale Jeugdraad kun je berekenen ‘hoe groot de jouwe is’. Zij kijken naar dezelfde onderwerpen en hebben nog een specifieke vraag over het aantal uren die je dagelijks achter een beeldscherm (tv, computer, smartphone) doorbrengt. Na die test staat mijn teller op 6,4 hectare. Zij vragen echter niet of ik een auto heb of mijn huis heb laten isoleren. Ook hier krijg ik weer tips voor het verkleinen van mijn voetafdruk, want ‘de mijne’ blijkt groter dan het gemiddelde van de deelnemers op deze site.
Een site die mijn voetafdruk berekent op basis van mijn persoonlijke, daadwerkelijke energieverbruik en consumptie heb ik niet kunnen vinden.
Innovatieve technieken
Intussen wordt er wereldwijd ook nogal wat verspild, onder meer door het ontbreken van goede transport- en opslagmogelijkheden in arme landen. Heeft Folgering nog hoop? “Ja. Ik ben ervan overtuigd dat de wal het schip keert. In 1880 maakten ze zich zorgen over de paardenstront van het toenemend aantal koetsen in de straten. Dat heeft zich ook opgelost. Wij kunnen veel verbeteren. Zo is hét exportproduct van Nederland de innovatieve productieve landbouwtechnieken. Het is wel zorgelijk dat wij genoeg geld hebben om dijken te bouwen, water te zuiveren en eten te kopen, maar dat arme landen die middelen niet hebben.”
Bernadet Timmer
Geen opmerkingen:
Een reactie posten