Open data: delen is vermenigvuldigen

“We bouwen een platform, een snelweg om open data beschikbaar te stellen. Een digitale snelweg waarmee we onze data ontsluiten voor andere gebruikers. Dat kunnen inwoners, studenten, bedrijven of andere overheden zijn.”

Medewerkers van het gemeentelijke Bouwteam Open Data gaven op 24 maart in de Burgerzaal van het Almeerse stadhuis een nieuwe dimensie aan ‘transparantie van de overheid’. Zij presenteerden de kick off van het programma Open Data Almere; wethouder Mark Pol verrichtte de officiële opening van http://opendata.almere.nl/. 

Ze beginnen voorzichtig, met het openstellen van een paar datasets van de gemeente. Het systeem moet in elk geval een goede doorstroming, veilige gegevensoverdracht en een juridische controle van de gegevens mogelijk maken. “We willen de data zo ruw mogelijk aanbieden, met zo min mogelijk beperkingen voor de afnemers. Ze moeten ook de optie hebben om te reageren, om de kwaliteit van onze gegevens te verbeteren.”
Daarbij is de metadata, informatie over de data, van belang: wat kan een gebruiker verwachten van een dataset? Hoeveel informatie krijg je en wat kun je ermee? “Als ze aan de slag gaan met de data, moeten we wel dezelfde taal spreken. Daarom haken we aan bij de internationale standaarden voor de opslag en uitwisseling van gegevens.”

Gegevensmanagement
Wethouder Pol ziet de meerwaarde van open data voor de samenleving: “De rol van de overheid verandert. Gegevensmanagement wordt daarin steeds belangrijker. We geven ons bloot en stellen onze informatie open voor anderen, zodat die dingen kunnen doen en bedenken die wij niet kunnen doen en bedenken. Delen is in dit geval vermenigvuldigen.
Het streven is om op den duur alle data beschikbaar te stellen. Dat vergroot de transparantie van de gemeente, maar vergroot ook de meerwaarde van de data voor bedrijven en inwoners. We praten over welke slimme verbindingen er gemaakt kunnen worden. Standaardisatie is daarbij van wezenlijk belang. Vandaag stellen we de eerste data beschikbaar. We voelen het ook echt als een start van een beweging die we de komende jaren willen voortzetten.”

Waarde toevoegen
Volgens Jan Willem van Eck is de definitie van open data: “Data die zonder kosten en zonder gebruiksvoorwaarden beschikbaar zijn voor iedereen”. Van Eck is directeur Strategie bij Esri Nederland, een leverancier van geografische informatiesystemen. “Data beschikbaar stellen is één ding, maar hoe geven we er betekenis aan?” Esri doet dat door het visualiseren van informatie met digitale kaarten. “Door standaardisatie kunnen anderen daarmee verder en ontstaan innovaties.”
Ook Van Eck ziet de grenzen tussen ‘binnen’ en ‘buiten’ vervagen: “Digitale data kun je veel makkelijker vrijgeven. Als wij iets kopen van een organisatie, dan hebben heel veel mensen en bedrijven er waarde aan toegevoegd. Met open data kun je veel makkelijker een toepassing maken van een tussenproduct in die waardeketen.” Hij verwijst daarbij onder meer naar ‘Duurzame businessmodellen voor open data’ van F. Welle Donker en B. van Loenen. “Spreek je doel uit: wat wil je er zelf mee bereiken? Wees complementair en geen concurrent: voeg iets toe aan de waardeketen. Anders kom je samen niet tot innovaties. Geef concrete voorbeelden: modellen zijn niet de werkelijkheid.”

Hij waarschuwt: “100% open is een mythe: openheid is altijd selectief. Het gaat om efficiency, accountability, wetenschappelijke ontwikkeling en economische groei. De discussie vindt meestal plaats tussen politiek, economie en innovatie. Gaat het om data in het publiek domein of niet? Kunnen we meer maatschappelijke waarde genereren? Levert dit nieuwe, blijvende combinaties op? Open data is een ecosysteem. De voorwaarden voor duurzame open data zijn: een grote variëteit aan mensen en organisaties, continuïteit en diepte.”
Daarin onderscheidt hij producenten (zoals het Kadaster, CBS en Liander), bewerkers (zoals Esri, BNR en Open Topo) en consumenten. Die laatste groep gebruikt de topografische kaarten voor overzichten van het weer, de vuilnisophaaldienst of de uitslag van de verkiezingen. Ook het hoogtemodel van Nederland is beschikbaar. Zo kun je 3D-schaalmodellen maken. “Wereldwijd maken 5 miljard mensen, bedrijven, organisaties en overheden gebruik van deze kaarten. Zonder open data hadden we dit niet kunnen doen.”

Floriade 2022
Edwin Bos is gebiedsmanager Almere Centrum Weerwater; daar komt in 2022 de wereldtuinbouwexpositie Floriade. “We hebben tien jaar voor de ‘making of, maar de Growing Green City beweging stopt niet in 2022. Het moet een blijvend ‘Living Lab’ worden. Dat geeft heel veel kansen voor gebiedsontwikkeling in de stad; een groene, gezonde stadswijk. We moeten oplossingen vinden om onze steden veilig, gezond en aantrekkelijk te houden. Dat doen we samen met andere wereldsteden en regio’s, met de NTO en met TNO. Voedsel, vergroening, energie en gezondheid zijn de thema’s. Innovatie moet de drager zijn.”

Bos hoopt zowel consumenten als professionals en bedrijven te trekken. Hij verwacht heel veel van de spin off, veel meer dan van een eenmalige expositie. Genoeg kansen voor open data: de doelgroep is ‘een miljoenenpubliek’ van ministeries tot gezinnen met kinderen. “We hebben intussen 1.400 ondernemers die zich hebben verbonden aan de Floriade. Met Liander kijken we of we een ‘smartgrid’ (slim netwerk) kunnen opbouwen, waarmee bijvoorbeeld de toekomstige woningen in het gebied stroom terug kunnen leveren. We kunnen ook innovatieve kassen bouwen met sensoren voor warmte, water, voedingsstoffen, etc. Misschien moeten we er met de Floriade nog een schepje bovenop doen en nog meer data beschikbaar maken. Heb je ideeën of initiatieven? Meld ze aan via  http://floriade.almere.nl/!”

Privacy
Bij open data denk je al snel aan privacy. Marc de Vries van The Green Land geeft een snelcursus ‘Juridische dingen rond open data’. Hij schreef het witboek ‘Privacy op zijn plaats’. Zijn bedrijf werkt samen met overheden, instellingen en bedrijfsleven aan het openen van data. In hoeverre kun je zelf beoordelen wat wel en niet mag? “Regelgeving gaat over publiek belang en privaat belang. Vraag je af: ‘Is het überhaupt openbaar? Mag je een kopietje maken? Kloppen de data? Schaad ik geen belangen van marktpartijen?’ Met gezond boerenverstand kom je al een heel eind. Zorg er wel voor dat je proclaimer en metadata op orde zijn. En doe vooral, regel de openbaarheid aan het begin, pas bestaande routines (zoals WOB-verzoeken) en expertise toe.”

Zijn collega Frank Verschoor vult aan: “Ieder vraagstuk is doordrenkt met data. Veelal onderbenutte data. Welke datasets en netwerken heb je? Je moet leren die te herkennen en activeren. Het hoeven niet per se apps te worden, maar als je alleen data vrijgeeft, dan gebeurt er niets. Je kunt projecten met 50% versnellen als je efficiënt gebruik maak van je data. Zorg dat je ze op orde hebt en deelt. Als je aan open data gaat doen, moet je kapstokken hebben: hang de waarde, de oplossingen en de impact aan de vraagstukken. Het gaat uiteindelijk om het gebruik, dus publiceer de dataset en visualiseer hem: maak er kaartjes van met de informatie erin. Beschrijf wat de data is, hoe compleet die is en waarvoor die is verzameld. Als het een goed idee is, is er altijd geld voor te vinden. Neem de tijd om met elkaar te ontdekken en aan de gang te gaan.”
Meer weten over open data bij de overheid? Kijk op https://data.overheid.nl/.
Bernadet Timmer