Van kunstenaar tot cultuurmakelaar

Een echt debat wilde het niet worden, woensdag 11 maart in de Nieuwe Bibliotheek in Almere Stad. Het was meer een ontmoeting van oude bekenden uit de cultuurwereld tijdens het Debatcafé over cultuur. Alleen schouwburgdirecteur Jeroen van de Wiel ontbrak. Daardoor werd het onderwerp Hectare Cultuur, het ondernemingsplan voor de Kunstlinie, nauwelijks aangeroerd. Wat is er gebeurd met cultuur in Almere?

Wethouder Frits Huis verklaart: “We waren eerst volop aan het bouwen. Nu zijn we pas toe aan de exploitatie, het benutten van de infrastructuur van cultuur.” Kunstenaar Hein Walter merkt wel verschil: “Het bruist wel meer en anders dan tien jaar geleden”. Al is er volgens hem “nog steeds heel veel mogelijk en nodig”. Ook Boto van der Meulen, bedenker van Stadslab, ziet dat er nog ruimte en ‘een behoefte’ is. “Er liggen hier heel veel kansen.” Ronald Venrooy, directeur van het tijdelijk verhuisde Corrosia, heeft het naar zijn zin; “Vorig jaar hing er een grote bezuiniging aan onze broek. Ik ben blij dat we die nu niet meer hebben.”

Fondsen werven
Inmiddels is er een aanvraag uit het Investeringsprogramma Flevoland-Almere (IFA) voorbereid. Dat fonds is opgericht om initiatieven te stimuleren die Almere duurzaam aantrekkelijk maken. Walter: “Er werd nooit veel geld gegeven via de afdeling Cultuur, maar wel via de wijkbudgetten en fondsen buiten Flevoland. Er gebeurt hier niet heel veel, dus je aanvraag wordt al snel gehonoreerd. Je moet vooral veel dingen doen.” Walter is een man met een missie: “Ik wil dat over tien jaar heel veel kunstenaars aan het werk zijn op allerlei plekken, zoals in zorginstellingen, scholen en ook in het gemeentehuis.”

Gaat er niet te veel geld naar onderzoeken, plannen en rapporten ten koste van cultuur? Huis denkt dat het meevalt. “De gemeente gaat nu minder snel over tot het inhuren van externen. Wij springen er in vergelijking met andere gemeenten niet ongunstig uit.” Meer dan de helft van de Almeerders heeft ruime belangstelling voor kunst en cultuur, al gaan de meesten daarvoor naar Amsterdam. “Je kunt ons niet vergelijken met provincies als Brabant of Limburg. We hebben nu eenmaal niet veel geld voor cultuur. Maar we hoeven ons echt geen Calimero te voelen”, aldus Huis. Hij vindt het wel “enorm van belang” dat de laatste stap van Hectare Cultuur uitgevoerd wordt, om het theaterbezoek te laten stijgen. Op 25 maart komen de raadsleden naar de Schouwburg voor het bespreken van een Hectare Cultuur. Op 2 april volgt de behandeling in de raad. Wethouder Huis: “Het plan van Patrick van Mil is gewoon uitgevoerd. Het heeft wat langer geduurd, die uitleg volgt op 25 maart. Het plan Hectare Cultuur van de Schouwburg gaat niet ten koste van andere culturele instellingen.”

Eilanden verbinden
Directeur Venrooy zit nu met Corrosia tussen zijn collega’s - de bibliotheek en de Schouwburg. Sinds de verhuizing hebben ze een heel nieuw publiek opgebouwd, want: “Niemand uit Haven komt naar Stad”. Van der Meulen: “De opzet van Almere zorgt ervoor dat het een soort eilanden worden door de afstand. Cultuur is echt gebaat bij concentratie en ontmoetingen. Daar kun je wel iets aan doen: met internet bijvoorbeeld.” Met het nieuwe Stadslab willen ze die eilanden bij elkaar brengen. “Om elkaar te helpen, van onderop, als een soort Marktplaats voor onderscheidende, duurzame creatieve ideeën.”

Met het Stadslab, dat al succesvol is in Leiden, willen ze projecten genereren. Zoals de ‘Groene Broedplaats’ op terrein 2F7 (12 hectare bij voormalig museum De Paviljoens). Van der Meulen denkt dat juist een van de succesfactoren is dat er heel veel ruimte beschikbaar is die goedkoop gebruikt kunnen worden. “Het is een blinde vlek, die al bijna 25 jaar lang braak ligt, gereserveerd voor uitbreiding van het stadscentrum. Door de crisis gaan die plannen opnieuw niet door. Daar kan meer mee dan een hertenkamp. Het is heel belangrijk dat er goedkope ruimte is voor tijdelijke broedplaatsen.” Ze mogen niet heien, maar Van der Meulen ziet kansen om (goedkoop) ruimte te creëren voor restaurantjes, bedrijfjes, ateliers, biologische pluktuinen, schooltuinen, biertuinen, etc. Daarin kunnen ook de volop aanwezige konijnen en orchideeën ingepast worden. De CAH is intussen benaderd voor de inventarisatie.  

Broedplaatsen creëren
Walter is sceptisch. Creatieve kunstenaars wachten niet tot de gemeente iets beschikbaar stelt: “Broedplaatsen ontstaan als er mensen zijn die iets willen en daar tijd in steken.” De wethouder is het met hem eens, maar: “We hebben het over buitengewoon kostbare grond, waar we in de toekomst geld mee kunnen verdienen. Niets is zo permanent als tijdelijk. Je kunt best iets doen met de grond zolang die braak ligt. Je moet er niet iets gaan doen wat nooit meer weggaat. Stadslandbouw kun je wel gebruiken voor de voedselbank bijvoorbeeld. Je moet op zoek naar projecten die je ook weer kunt afbreken.” Een ‘atelierzoeker’ vraagt: “Waarom wel anti-kraak voor gebouwen en geen gebruik van braakliggende grond?”

Voor het oprichten van broedplaatsen is hulp nodig, waarbij de gemeente moet faciliteren. In Amsterdam Noord is er een cultuurmakelaar aangesteld. Kan dat in Almere? “Ja”, zegt Huis. “Het Cultuurfonds wordt een stichting en zij gaan cultuurprojecten in cofinanciering aanjagen. Er zit veel geld in het cultuurfonds. Tot 50.000 euro kan de cultuurmakelaar de besteding bepalen, daarboven een commissie.” De Raad van Toezicht wordt Almeers. Binnenkort weten we wie gesolliciteerd heeft. Walter is blij met cofinanciering: “Zo komt er ook geld van buiten Flevoland naar binnen.” Er blijkt wel behoefte aan vrijwilligers die de kunstenaars kunnen adviseren over beschikbare fondsen en subsidies.

Initiatieven ondersteunen
Kunst wordt niet geboren uit organisaties of beleid. Gaat de cultuur bloeien als we studenten naar de stad halen? Huis: dat gebeurt al. Zeker nu Windesheim en de CAH hier zitten.” Waar kunnen Almeerse kunstenaars terecht met hun ideeën, waar moeten ze beginnen? Kunnen ze ruimte of korting op hun studie krijgen in ruil voor hun creatieve diensten? “Je kunt mij mailen!”, biedt wethouder Huis aan. In De Wierden nemen mensen zelf al initiatieven en je kunt je ook via http://almere.academievandestad.nl aanmelden als je je als student wilt verbinden met de samenleving. Volgens Venrooy heeft woningcorporatie de Alliantie nog een aantal Atelierwoningen beschikbaar in Haven.

Kunstenaars kunnen ons verder helpen met hun creativiteit. Toch is dat er onder kunstenaars niet altijd, vindt Walter. “Almere heeft niet meer behoefte aan broedplekken of ateliers, maar aan creatieve kunstenaars. We moeten ze coachen naar een hoger niveau.” Venrooy vindt dat we op de goede weg zijn. “We hebben een enorm hoge ambitie, die moeten we vasthouden of opnieuw terugpakken.” Hij wil het graag voortzetten en nog groter maken. “Leuke openluchtfilms en concerten. Dat kunnen we alleen maar realiseren met steun van Almeerders.” Walter weet: “Als er iets leuks gebeurt, vertellen we dat niet verder. Uit onderzoek blijkt dat er heel veel gebeurt, maar dat mensen dat niet weten. Daar moeten we wat aan doen. Alle initiatieven helpen.”

Bernadet Timmer