In de lokale verkiezingsprogramma’s heb ik het niet zien staan, maar als het aan het Europees Parlement ligt, zijn plastic draagtasjes over een paar jaar verboden of gaan we er allemaal voor betalen. Dit omdat die meestal eindigen als zwerfvuil, in het oppervlaktewater en in de magen van vogels en vissen, die dit maar slecht kunnen verteren. Is dit het begin van het einde van plastic?
De opmars van plastic begon in de jaren vijftig in Amerika, met plastic bestek. Sindsdien is het niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Wij gebruiken nog steeds hetzelfde (polystyreen) plastic als in 1950, zoals polyesther en nylon. Het einde is echter in zicht. Niet dankzij het Europees Parlement, maar: de olie raakt op. Dat is de grondstof van het huidige plastic en bijna alle chemicaliën die we gebruiken.
Prof. dr. Katja Loos, hoogleraar toegepaste materiaalkunde bij de Rijksuniversiteit Groningen, houdt zich bezig met alternatieven voor plastic. Zij buigt zich over de bouwstoffen van plastics die de eigenschappen ervan bepalen: hard of zacht, glad of ruw, of het vervormd of juist bestand is tegen hoge temperaturen. Zij synthetiseert macromoleculen en polymeren tot ‘plastics’ met andere eigenschappen.
Maïs en aardappels
“We proberen nu andere grondstoffen dan olie te vinden, zoals suikers en oliën uit alles wat snel groeit, zoals maïs en aardappels.” De wetenschappers kunnen uit aardappels polymelkzuur halen, waarvan je allerlei producten kunt maken die nu nog van plastic zijn, zoals pennen en koffiebekers. In Californië is er al een verbod op producten van afbreekbaar plastic voor grootverbruikers als McDonald’s en Starbucks. In Nederland maakt onder meer Purac (Gorinchem) afbreekbare bioplastics, bijvoorbeeld voor verpakkingen van voedsel.
Vliegtuigen en braadpannen
“Bedrijven zijn op zoek naar nieuwe materialen”, weet Loos. “Zo wil de luchtvaart- en chipindustrie sterke(re) materialen die dezelfde eigenschappen hebben als metalen. Metaal is duurder dan plastic en minder makkelijk te verwerken. Bovendien zijn kunststoffen lichter en dat scheelt aanzienlijk in de brandstofkosten.” Kunststoffen worden nu al gebruikt als coating van vliegtuigvleugels, tegen roestvorming en ter vermindering van de luchtweerstand. Een ander voorbeeld van een plastic coating vind je in de keuken: om te voorkomen dat voedsel zich aan de pan hecht bij het bakken, hebben veel braadpannen een teflonlaagje.
Loos: “Afhankelijk van het polymeer wordt een oppervlak ruw of juist glad. In het laboratorium testen we de effecten van nieuwe vormen. Multinationals investeren in onderzoek naar nieuwe stoffen en toepassingen. We zijn altijd op zoek naar nieuwe polymeren en proberen het zo milieuvriendelijk mogelijk te maken. Meestal gaat het bij nieuwe uitvindingen slechts om een gram die we synthetiseren. Daarmee kunnen we alles testen wat we willen.”
Weekmakers of melkzuur
Waar zouden we zijn als we geen kunststoffen zouden hebben? “Niet hier”, zegt Loos stellig. “Onze kleding, de verpakking van ons voedsel, onze medicijnen, implantaten, vrijwel alles heeft te maken met plastics. Iedereen gebruikt dagelijks plastics. Kunststoffen hebben desondanks een slecht imago – en terecht. Denk aan de ‘plastic soup’ in de oceanen. We zouden nog meer onderzoek moeten doen naar recycling. Maar uiteindelijk gooien we zelf het plastic in de natuur. Met het ingezamelde plastic zouden we meer kunnen doen.”
Je kunt echter niet alles van polymelkzuur maken. En om plastics te verwerken heb je weekmakers nodig, maar ook die hebben een slechte naam. Ze zijn al verboden voor gebruik in babyspeelgoed. “Voor melkzuurpolymeren heb je in feite geen weekmakers nodig. Ook daar zouden we meer onderzoek naar moeten doen. Maar mensen willen het liefst zo min mogelijk betalen voor hun plastic.”
Bij de zoektocht naar materialen met een bepaalde eigenschap gaan wetenschappers vaak uit van bestaande materialen die ze combineren met andere grondstoffen. Loos: “Een compleet nieuw materiaal uitvinden is duur en neemt (te) veel tijd in beslag. In de toekomst zou je wellicht meer met computers kunnen doen.”
En als er geen olie meer is? “Als een bedrijf overstapt op andere grondstoffen, moeten ze de hele bedrijfsopstelling veranderen en alle machines aanpassen. Dat is voor bedrijven op dit moment nog te duur. Zolang ze nog nieuwe oliebronnen vinden, zullen bedrijven niet zomaar overstappen op bioplastics.”
Bernadet Timmer
Klopt dit wel in de blog? "In Californië is er al een verbod op producten van afbreekbaar plastic voor grootverbruikers als McDonald’s en Starbucks."
BeantwoordenVerwijderen